Gotowanie dla geeków

Opublikowane przez jajcus

Od dziecka lubiłem eksperymentować w kuchni. Mając chyba niespełna dziesięć lat sam smażyłem faworki. Na palcu mam wciąż bliznę po moich „karmelkach”. Jednak nigdy nie byłem zapalonym kucharzem, komputery ciekawsze, a ja lubię jak obiad to mi podają gotowy 😉 Tak więc, większość życia cieszyłem się wygodami obiadków od mamusi albo żonki 😉 Czasem, jednak jeszcze do kuchni zaglądam…

Mój repertuar ostatnich dwóch lat to muffinki i domowy chlebek. Mało urozmaicony, ale za to mogę te konkretne umiejętności doskonalić. Ostatni chlebek już naprawdę był bliski doskonałości, a piernikowe muffinki długo nie poleżały… ale ja nie o tym miałem…

Ktoś najwyraźniej chciałby, żebym do tej kuchni częściej zaglądał, albo repertuar poszerzył, bo od mikołaja (6 grudnia) dostałem książkę, prawie, że kucharską:

Gotowanie dla geeków

Przepisów jest tam niewiele, za to dużo informacji o tym co się właściwie w tym garnku lub na patelni dzieje. Oraz co ciekawego można w kuchni zrobić… czy to standardowymi środkami, czy np. przy użyciu ciekłego azotu.

Pierwszy rozdział trochę męczył – nie wiadomo po co autor pięć razy tłumaczy jak to można kucharzy podzielić ze względu na ich motywację w kuchni itp. W drugim już lepiej, a potem coraz lepiej. Widać że to pisane przez Amerykanina dla mieszkańców USA (ileś przepisów wymagających kuchenki mikrofalowej, podejście do bezpieczeństwa żywności takie, że naszego kiszonego ogórka czy żurku to nawet kijem nie dotknąć), ale na to można wziąć poprawkę. Ważne że jest kupa konkretów, których w innej książce kucharskiej się nie znajdzie. I nagle jest jasne, czemu jedno mięso trzeba smażyć bardzo krótko, a inne długo dusić i czemu tak łatwo kurczak robi się „suchy”. No i który składnik potrawy właściwie do czego jest potrzebny.

Myślę, że mogę „Gotowanie dla geeków” polecić innym geekom zaglądającym czasem do kuchni, nawet jeśli nie jest to dzieło wybitne. A sam się zastanawiam, czy na święta nie zrobić sobie „confitu z kaczki” według przepisu z tej książki (jakkolwiek dziwny mi się ten przepis nie wydaje)…

Poczta aż miło

Opublikowane przez jajcus

Na samym początku ulicy Andersa w Gliwicach (skrzyżowanie z Daszyńskiego i Kościuszki) jest taki mały lokalik, w którym były już: kwiaciarnia, sklep z artykułami biurowymi i drogeria. Żadne długo tam nie przetrwało i ostatnio było widać, że ktoś nowy będzie się tam wprowadzał.

Dzisiaj idąc rano do pracy zauważyłem, że nad drzwiami pojawiła się niebieska flaga Poczty Polskiej, a obok szyld „Antyki”. Poczta? Fajnie, przy da się po drodze z biura… ale gdzie tam jeszcze antyki zmieścili? Na drzwiach tabliczka informacyjna, że to rzeczywiście agencja Poczty Polskiej, a w środku było jakieś antyki widać… postanowiłem obadać to później.

Akurat znalazł się i pretekst, żeby jakiś list wysłać, to wychodząc z biura po drugie śniadanko, zajrzałem do tego sklepiku. Środek częściowo wytapetowany starymi gazetami. Obok drzwi stoi stara komoda z jakimiś duperelami (stare żelazko, krucyfiks, itp.) w rogu, pod oknem stary okrągły stolik i dwa krzesła/fotele też nie z naszych czasów. Po drugiej stronie duże, stare, solidne biurku, a za nim starszy wąsaty, łysawy pan w okularach i owinięty szalikiem. Na biurku laptop, górka listów, segregator ze znaczkami i tak dalej. Przede mną dwie osoby w kolejce, przy stoliku starsza pani nalepia znaczki na list.

Szybko przyszła moja kolej, chociaż pan jeszcze się trochę gubił w tych znaczkach itp. Narzekał też na „system, który jeszcze nie całkiem działa” i „tych informatyków, wie pan”… Jak na pierwszy dzień wszystko i tak działało nad wyraz sprawnie. No i ten klimat – fajnie jest. Mam nadzieję, że ta poczta-antykwariat przetrwa tu dużo dłużej niż poprzedni najemcy.

Otwarte do 17-tej, w przeciwieństwie do innej poczty, którą mam prawie po drodze, więc będę mógł swoje fakturki w drodze z pracy do domu wysyłać.

W ogóle ostatnio jestem zadowolony z Poczty… święta tuż-tuż, a przesyłki z dnia na dzień dochodzą. Gdy ostatnio musiałem szybko coś wysłać (nie mając nawet w co zapakować) bardzo miła pani na poczcie okazała się bardzo pomocna (przechowała paczkę zanim skoczyłem do papierniczego po materiały pakunkowe, pożyczyła nożyczki, nie proszona) – byłem pod wrażeniem, bo ludzi pełno, ona sama i z załatwiała wszystko bardzo sprawnie (chociaż swoje w kolejce odczekałem).

Jak zabezpieczyć VPN L2TP/IPsec na Androidzie

Opublikowane przez jajcus

Pisałem, że namęczyłem się, żeby odpalić L2TP/IPsec między PLD i Androidem.

Napisałem też, że taki tunel nie zupełnie jest bezpieczny

I co? Zrezygnować z tego IPsec i VPN w ogóle? Czy może kombinować z innym rozwiązaniem? A może jednak załatać tego IPSec?

Wybrałem trzecią opcję. Jeśli chodzi o sprawdzanie certyfikatu, to obejście problemu już opisałem – trzeba zrobić własne CA, które wystawi jeden certyfikat, dla serwera.

Drugi problem (10 sekund plain tekstu) nie da się obejść po stronie serwera, ale da się coś zrobić na telefonie. Na zrootowanym telefonie na pewno.

Okazało się, że na kernel w telefonie posiada pełnosprawny podsystem netfilter i za pomocą iptables można zablokować nieszyfrowany ruch. Używam już Droidwalla, więc wystarczyło dołożyć mu kilka regułek.

No to, po kolei:

Stworzenie prostego CA:

cat >ca.cnf <<EOF
[ req ]
default_bits        = 2048
default_keyfile     = ca-key.pem
distinguished_name  = req_distinguished_name
x509_extensions     = v3_ca
string_mask         = nombstr
attributes          = req_attributes
prompt              = no

[ req_attributes ]

[ req_distinguished_name ]
commonName = VPN CA

[ v3_ca ]
subjectKeyIdentifier=hash
authorityKeyIdentifier=keyid:always,issuer:always
basicConstraints = CA:true
EOF
openssl req -new -x509 -config ca.cnf -batch -nodes -days 3650 -out ca-cert.pem

Za pomocą tego CA tworzę certyfikat dla serwera (sensowne subjectName i subjectAltName na wypadek jakbym czymś normalnym też chciał się łączyć, bo Android ma to w nosie):

cat >vpn.cnf <<EOF
[ req ]
default_bits        = 2048
default_keyfile     = vpn-key.pem
distinguished_name  = req_distinguished_name
attributes          = req_attributes
prompt              = no

[ req_distinguished_name ]
commonName                  = vpn.example.org

[ req_attributes ]
subjectAltName=IP:10.20.30.40;DNS:vpn.example.org

[ cert ]
basicConstraints=CA:FALSE
keyUsage = digitalSignature, keyEncipherment, keyAgreement
EOF
openssl req -new -batch -nodes -config vpn.cnf -out vpn-req.pem
openssl x509 -req -in vpn-req.pem -CA ca-cert.pem -CAkey ca-key.pem -set_serial $RANDOM -out vpn-cert.pem

vpn-key.pem i vpn-cert.pem wrzucam do konfiguracji Racoona. ca-cert.pem trzeba zainstalować na telefonie – ja wrzuciłem na swój serwer WWW, pod nazwą ca-cert.crt i załadowałem przeglądarką z telefonu. Potem trzeba wybrać to zaimportowane CA w konfiguracji łącza VPN. Należy pamiętać, że nie wolno tego samego CA używać do wystawiania certyfikatów klientów, ani najlepiej żadnych innych.

Teraz blokowanie plaintekstu… Wchodzę do DroidWall, tam z menu wybieram więcej/Set custom script i wklejam następujące skrypty:

# allow Android only to connect to L2TP over ipsec
$IPTABLES -A "droidwall" -m udp -p 17 --dport 1701 -m policy --pol ipsec --dir out -j ACCEPT
$IPTABLES -A "droidwall" -m udp -p 17 --dport 1701 -j DROP

# prevent injection of unauthenticated packets
$IPTABLES -F INPUT
$IPTABLES -A INPUT -m udp -p 17 --sport 1701 -m policy --pol ipsec --dir in -j ACCEPT
$IPTABLES -A INPUT -m udp -p 17 --sport 1701 -j DROP

oraz (shutdown script):

# clean the rules added to INPUT
$IPTABLES -F INPUT

I to by było na tyle.

VPN L2TP/IPSec w Androidzie podatny na ataki MITM

Opublikowane przez jajcus

W zeszłym odcinku opisywałem jak walczyłem z uruchomieniem VPNu między moim nowym smartfonikiem, a Linuksem. Na końcu wspomniałem, że telefonowi w tej kwestii nie ufam. Tu opiszę czemu.

Zaznaczam, że problem jest potwierdzony tylko dla Androida 2.3.3 na Samsung Galaxy S+ (GINGERBREAD.XXKG3), bo tylko na tym przeprowadzałem swoje eksperymenty.

Gdy działa jak trzeba

Eksperyment 0.

Serwer skonfigurowany prawidłowo – po IKE przestawia się swoją nazwą (‚vpn.example.org’) i certyfikatem na tę samą nazwę, połączenia na port 1701 (L2TP) umożliwione tylko prze IPSec. Telefon skonfigurowany adekwatnie do konfiguracji serwera:

  • Nazwa sieci: SomeNet
  • Ustaw server VPN: vpn.example.org
  • Włącz hasło L2TP: wyłączone
  • Ustaw certyfikat użytkownika: certyfikat dla ‚user@example.org’, wystawiony przez to samo CA, co certyfikat serwera.
  • Ustaw certyfikat urzędu certyfikacji: certyfikat CA, które wystawiło certyfikat serwera i klienta
  • Domeny wyszukiwania: somenet

Na konsoli telefonu ping do 192.168.0.2 (w sieci za VPN). Pojawiają się odpowiedzi na pinga, gdy łączę telefonem się do tak skonfigurowanego VPN.

Ruch w sieci po stronie serwera wygląda tak:

# tcpdump -l -v -n -i eth1 port 500 or port 1701 or esp
tcpdump: listening on eth1, link-type EN10MB (Ethernet), capture size 65535 bytes
12:43:44.608568 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    188.33.176.187.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=6
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #2 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #3 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #4 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #5 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #6 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=20)
12:43:44.663217 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 132)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=1
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=20)
12:43:45.382608 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 208)
    188.33.176.187.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident:
    (ke: key len=128)
    (nonce: n len=16)
12:43:45.407626 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 336)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident:
    (ke: key len=128)
    (nonce: n len=16)
    (cr: len=124 type=x509sign)
12:43:55.705144 IP (tos 0x48, ttl 51, id 10624, offset 0, flags [+], proto UDP (17), length 1500)
    188.33.176.187.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident[E]: [encrypted id] (len mismatch: isakmp 1708/ip 1472)
12:43:57.256500 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 576)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted #132]
12:43:57.256644 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 576)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted #132]
12:43:57.256713 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 576)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted #132]
12:43:57.256778 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 164)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted #132]
12:43:57.415368 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 120)
    188.33.176.187.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid adbf66a8: phase 2/others I inf[E]: [encrypted hash]
12:43:58.464303 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 312)
    188.33.176.187.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid b9020aee: phase 2/others I oakley-quick[E]: [encrypted hash]
12:43:58.465297 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 176)
    10.20.30.40.500 > 188.33.176.187.500: isakmp 1.0 msgid b9020aee: phase 2/others R oakley-quick[E]: [encrypted hash]
12:43:58.517546 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 96)
    188.33.176.187.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid b9020aee: phase 2/others I oakley-quick[E]: [encrypted hash]
12:43:59.934124 IP (tos 0x48, ttl 51, id 15669, offset 0, flags [DF], proto ESP (50), length 128)
    188.33.176.187 > 10.20.30.40: ESP(spi=0x02b101a6,seq=0x1), length 108
12:44:00.195342 IP (tos 0x0, ttl 64, id 42855, offset 0, flags [DF], proto ESP (50), length 192)
    10.20.30.40 > 188.33.176.187: ESP(spi=0x0a176818,seq=0x1), length 172
12:44:00.237465 IP (tos 0x48, ttl 51, id 15670, offset 0, flags [DF], proto ESP (50), length 80)
    188.33.176.187 > 10.20.30.40: ESP(spi=0x02b101a6,seq=0x2), length 60
12:44:00.807696 IP (tos 0x0, ttl 64, id 42856, offset 0, flags [DF], proto ESP (50), length 72)
    10.20.30.40 > 188.33.176.187: ESP(spi=0x0a176818,seq=0x2), length 52
12:44:00.857370 IP (tos 0x48, ttl 51, id 15671, offset 0, flags [DF], proto ESP (50), length 96)
[...]

Widać połączenie z portem IKE w celu uwierzytelnienia i uzgodnienia kluczy szyfrujących, reszta połączenia jest szyfrowana, aż do rozłączenia VPN. Czyli wszystko działa jak powinno, a transmisję można uznać za bezpieczną…

Android nie sprawdza zawartości certyfikatu serwera

Eksperyment 1.

Serwer skonfigurowany jak wyżej. W telefonie zmieniam tylko nazwę serwera z ‚vpn.example.org’ na ‚badvpn.example.net’. To jest inna nazwa tej samej maszyny, ten sam adres IP.

Oczekiwany efekt: telefon się nie połączy, bo żądam połączenia z ‚badvpn.example.net’, a zgłasza sie ‚vpn.example.org’, ewentualnie powinno się pojawić ostrzeżenie i pytanie czy kontynuować.

Faktyczny efekt: telefon łączy się jak gdyby nigdy nic.

Wniosek: Android nie sprawdza nazw w certyfikacie przedstawionym przez serwer VPN. Ktoś mając certyfikat z tego samego CA, który wystawił certyfikat mojemu serwerowi, ale na inną nazwę, może się podszyć pod mój serwer. Więc nie mam pewności, że się łączę tam gdzie chcę.

Obejście problemu: zamiast korzystać zaufanego urzędu certyfikacji, z którego każdy może dostać
certyfikat, mogę utworzyć własne CA, które wystawi certyfikat tylko mojemu serwerowi (co trochę mija się z ideą infrastruktury klucza publicznego opartej o zaufane urzędy certyfikacji). Oczywiście, gdy to ja zarządzam serwerem, a użytkownik telefonu zwykle tylko korzysta z VPNa zarządzanego przez kogoś innego.

Eksperyment 2.

Telefon skonfigurowany jak w eksperymencie 0, ale serwerowi podmieniłem certyfikat na certyfikat klienta (a więc nie tylko nazwa się nie zgadza, ale i ‚extended key usage’ podejrzane). Efekt jak powyżej, telefon się łączy, jakby wszystko było ok.,

Eksperyment 3.

Czy Android w ogóle sprawdza certyfikat? Próba z certyfikatem self-signed na serwerze, klient skonfigurowany tak jak w eksperymencie 0. Połączenie nie powinno się udać, bo certyfikat nie jest wystawiony przez CA podane w konfiguracji telefonu.

Niby efekt oczekiwany, telefon poddaje się z komunikatem „Nie można nawiązać połączenia”, ale jak spojrzeć na wysyłane przez telefon pakiety to robi się ciekawie:

13:20:51.287718 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    31.174.234.6.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=6
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #2 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #3 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #4 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #5 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #6 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=20)
13:20:51.288533 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 132)
    10.20.30.40.500 > 31.174.234.6.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=1
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=20)
13:20:52.125328 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 208)
    31.174.234.6.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident:
    (ke: key len=128)
    (nonce: n len=16)
13:20:52.147937 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 336)
    10.20.30.40.500 > 31.174.234.6.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident:
    (ke: key len=128)
    (nonce: n len=16)
    (cr: len=124 type=x509sign)
13:21:02.502646 IP (tos 0x48, ttl 51, id 50848, offset 0, flags [+], proto UDP (17), length 1500)
    31.174.234.6.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident[E]: [encrypted id] (len mismatch: isakmp 1708/ip 1472)
13:21:05.307743 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 576)
    10.20.30.40.500 > 31.174.234.6.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted #132]
13:21:05.307894 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    10.20.30.40.500 > 31.174.234.6.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted #132]
13:21:05.393772 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 104)
    31.174.234.6.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid ca46c9c0: phase 2/others I inf[E]: [encrypted hash]
13:21:12.456929 IP (tos 0x48, ttl 51, id 50849, offset 0, flags [+], proto UDP (17), length 1500)
    31.174.234.6.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 I ident[E]: [encrypted id] (len mismatch: isakmp 1708/ip 1472)
13:21:12.457346 IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 856)
    10.20.30.40.500 > 31.174.234.6.500: isakmp 1.0 msgid 00000000: phase 1 R ident[E]: [encrypted id]
13:21:12.567417 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 104)
    31.174.234.6.500 > 10.20.30.40.500: isakmp 1.0 msgid 83b1e02d: phase 2/others I inf[E]: [encrypted hash]
13:21:22.627610 IP (tos 0x48, ttl 51, id 41737, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 97)
    31.174.234.6.57180 > 10.20.30.40.1701:  l2tp:[TLS](0/0)Ns=0,Nr=0 *MSGTYPE(SCCRQ) *PROTO_VER(1.0) *HOST_NAME(anonymous) *FRAMING_CAP(AS) *ASSND_TUN_ID(43840) *RECV_WIN_SIZE(1)
13:21:24.630141 IP (tos 0x48, ttl 51, id 41738, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 97)
    31.174.234.6.57180 > 10.20.30.40.1701:  l2tp:[TLS](0/0)Ns=0,Nr=0 *MSGTYPE(SCCRQ) *PROTO_VER(1.0) *HOST_NAME(anonymous) *FRAMING_CAP(AS) *ASSND_TUN_ID(43840) *RECV_WIN_SIZE(1)

Po nieudanym uwierzytelnianiu przez IKE telefon dalej kontynuuje z L2TP… plain tekstem… Połączenie się nie udaje, bo serwerowi, w przeciwieństwie do telefonu, nie jest wszystko jedno czy połączenie L2TP jest szyfrowane, czy nie (ignoruje nieszyfrowane połączenia na port 1701).

Tak dochodzimy do problemu drugiego…

Gdy IPSec nie zadziała, Android łączy się bez szyfrowania

Eksperyment 4.

Na serwerze wyłączam Racoona (demona umożliwiającego „zestawianie połączeń” IPSec), z firewalla usuwam
regułkę uniemożliwiającą nieszyfrowane połączenia L2TP i wyłączam plugin ‚ipsec’ w openl2tp. Telefon skonfigurowany jak w eksperymencie 0 (wciąż ‚L2TP/IPsec’ z podanymi certyfikatami).

Oczekiwany efekt: telefon się nie połączy z powodu niemożliwości połączenia IPSec

Rzeczywisty efekt: telefon się łączy, bez szyfrowania, lecz po chwili się rozłącza. Przez tę chwilę połączenie jest w pełni funkcjonalne, co potwierdzają przechodzące przez nie „pingi”.

# tcpdump -l -s0 -v -v -n -i eth1 port 500 or port 1701 or esp 
tcpdump: listening on eth1, link-type EN10MB (Ethernet), capture size 65535 bytes
13:41:23.517220 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    31.175.7.251.500 > 10.20.30.40.500: [udp sum ok] isakmp 1.0 msgid 00000000 cookie b058afdd0f5cf6be->0000000000000000: phase 1 I ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=6
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #2 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #3 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #4 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #5 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #6 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=20)
13:41:33.671001 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    31.175.7.251.500 > 10.20.30.40.500: [udp sum ok] isakmp 1.0 msgid 00000000 cookie b058afdd0f5cf6be->0000000000000000: phase 1 I ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=6
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #2 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #3 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #4 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #5 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #6 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=20)
13:41:43.693458 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    31.175.7.251.500 > 10.20.30.40.500: [udp sum ok] isakmp 1.0 msgid 00000000 cookie b058afdd0f5cf6be->0000000000000000: phase 1 I ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=6
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #2 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #3 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #4 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #5 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #6 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=20)
13:41:53.677525 IP (tos 0x48, ttl 51, id 0, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 380)
    31.175.7.251.500 > 10.20.30.40.500: [udp sum ok] isakmp 1.0 msgid 00000000 cookie b058afdd0f5cf6be->0000000000000000: phase 1 I ident:
    (sa: doi=ipsec situation=identity
        (p: #1 protoid=isakmp transform=6
            (t: #1 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #2 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=3des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #3 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #4 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=1des)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #5 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=sha1)(type=group desc value=modp1024))
            (t: #6 id=ike (type=lifetype value=sec)(type=lifeduration value=7080)(type=enc value=aes)(type=keylen value=0080)(type=auth value=rsa sig)(type=hash value=md5)(type=group desc value=modp1024))))
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=16)
    (vid: len=20)
13:41:55.151280 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33891, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 97)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](0/0)Ns=0,Nr=0 *MSGTYPE(SCCRQ) *PROTO_VER(1.0) *HOST_NAME(anonymous) *FRAMING_CAP(AS) *ASSND_TUN_ID(62390) *RECV_WIN_SIZE(1)
13:41:55.151975 IP (tos 0x0, ttl 64, id 36766, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 162)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62390/0)Ns=0,Nr=1 *MSGTYPE(SCCRP) *PROTO_VER(1.0) *FRAMING_CAP(AS) *BEARER_CAP(AD) FIRM_VER(264) *HOST_NAME(vpn) VENDOR_NAME(Katalix Systems Ltd. Linux-2.6.37.6-2 (i686)) *ASSND_TUN_ID(62648) *RECV_WIN_SIZE(10)
13:41:55.430864 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33892, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 48)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62648/0)Ns=1,Nr=1 *MSGTYPE(SCCCN)
13:41:55.652497 IP (tos 0x0, ttl 64, id 36767, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 40)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62390/0)Ns=1,Nr=2 ZLB
13:41:55.939596 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33893, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 66)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62648/0)Ns=2,Nr=1 *MSGTYPE(ICRQ) *ASSND_SESS_ID(24993) *CALL_SER_NUM(2539501115)
13:41:55.939936 IP (tos 0x0, ttl 64, id 36768, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 56)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62390/24993)Ns=1,Nr=3 *MSGTYPE(ICRP) *ASSND_SESS_ID(30984)
13:41:56.256430 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33894, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 68)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62648/30984)Ns=3,Nr=2 *MSGTYPE(ICCN) *TX_CONN_SPEED(100000000) *FRAMING_TYPE(AS)
13:41:56.270628 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15078, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 58)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {LCP, Conf-Request (0x01), id 1, length 22
    encoded length 20 (=Option(s) length 16)
    0x0000:  c021 0101 0014
      ACCM Option (0x02), length 6: 0x00000000
        0x0000:  0000 0000
      Auth-Prot Option (0x03), length 4: PAP
        0x0000:  c023
      Magic-Num Option (0x05), length 6: 0xfd374547
        0x0000:  fd37 4547}
13:41:56.652406 IP (tos 0x0, ttl 64, id 36769, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 40)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62390/0)Ns=2,Nr=4 ZLB
13:41:57.228134 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33895, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 62)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {LCP, Conf-Request (0x01), id 1, length 26
    encoded length 24 (=Option(s) length 20)
    0x0000:  c021 0101 0018
      MRU Option (0x01), length 4: 1400
        0x0000:  0578
      ACCM Option (0x02), length 6: 0x00000000
        0x0000:  0000 0000
      Magic-Num Option (0x05), length 6: 0x463dc4fb
        0x0000:  463d c4fb
      PFC Option (0x07), length 2: 
      ACFC Option (0x08), length 2: }
13:41:57.228434 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15079, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 62)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {LCP, Conf-Ack (0x02), id 1, length 26
    encoded length 24 (=Option(s) length 20)
    0x0000:  c021 0201 0018
      MRU Option (0x01), length 4: 1400
        0x0000:  0578
      ACCM Option (0x02), length 6: 0x00000000
        0x0000:  0000 0000
      Magic-Num Option (0x05), length 6: 0x463dc4fb
        0x0000:  463d c4fb
      PFC Option (0x07), length 2: 
      ACFC Option (0x08), length 2: }
13:41:59.273354 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15080, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 58)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {LCP, Conf-Request (0x01), id 1, length 22
    encoded length 20 (=Option(s) length 16)
    0x0000:  c021 0101 0014
      ACCM Option (0x02), length 6: 0x00000000
        0x0000:  0000 0000
      Auth-Prot Option (0x03), length 4: PAP
        0x0000:  c023
      Magic-Num Option (0x05), length 6: 0xfd374547
        0x0000:  fd37 4547}
13:41:59.562111 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33896, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 58)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {LCP, Conf-Ack (0x02), id 1, length 22
    encoded length 20 (=Option(s) length 16)
    0x0000:  c021 0201 0014
      ACCM Option (0x02), length 6: 0x00000000
        0x0000:  0000 0000
      Auth-Prot Option (0x03), length 4: PAP
        0x0000:  c023
      Magic-Num Option (0x05), length 6: 0xfd374547
        0x0000:  fd37 4547}
13:41:59.562491 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15081, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 46)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {LCP, Echo-Request (0x09), id 0, length 10
    encoded length 8 (=Option(s) length 4)
    0x0000:  c021 0900 0008
      Magic-Num 0xfd374547}
13:41:59.562628 IP (tos 0x0, ttl 64, id 36770, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 64)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62390/24993)Ns=2,Nr=4 *MSGTYPE(SLI) *ACCM(send=00000000 recv=00000000 )
13:41:59.625466 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33897, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 56)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {PAP, Auth-Req (0x01), id 1, Peer username, Name password}
13:41:59.625794 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15082, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 51)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {PAP, Auth-ACK (0x02), id 1, Msg Login ok}
13:41:59.629723 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15083, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 48)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IPCP, Conf-Request (0x01), id 1, length 12
    encoded length 10 (=Option(s) length 6)
    0x0000:  8021 0101 000a
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 192.168.0.1
        0x0000:  0afd 00fe}
13:42:00.035296 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33898, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 46)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {LCP, Echo-Reply (0x0a), id 0, length 10
    encoded length 8 (=Option(s) length 4)
    0x0000:  c021 0a00 0008
      Magic-Num 0x463dc4fb}
13:42:00.093597 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33899, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 40)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62648/0)Ns=4,Nr=3 ZLB
13:42:00.156271 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33900, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 45)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {unknown ctrl-proto (0x80fd), Conf-Request (0x01), id 1, length 9
    encoded length 7 (=Option(s) length 3)
    0x0000:  80fd 0101 0007
      BSD-Comp Option (0x15), length 3:
        0x0000:  2f}
13:42:00.156540 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15084, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 42)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {unknown ctrl-proto (0x80fd), Conf-Request (0x01), id 1, length 6}
13:42:00.156580 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15085, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 45)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {unknown ctrl-proto (0x80fd), Conf-Reject (0x04), id 1, length 9
    encoded length 7 (=Option(s) length 3)
    0x0000:  80fd 0401 0007
      BSD-Comp Option (0x15), length 3:
        0x0000:  2f}
13:42:00.315382 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33901, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 66)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IPCP, Conf-Request (0x01), id 1, length 30
    encoded length 28 (=Option(s) length 24)
    0x0000:  8021 0101 001c
      IP-Comp Option (0x02), length 6: VJ-Comp (0x2d):
        0x0000:  002d 0f01
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 0.0.0.0
        0x0000:  0000 0000
      Pri-DNS Option (0x81), length 6: 0.0.0.0
        0x0000:  0000 0000
      Sec-DNS Option (0x83), length 6: 0.0.0.0
        0x0000:  0000 0000}
13:42:00.315702 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15086, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 48)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IPCP, Conf-Reject (0x04), id 1, length 12
    encoded length 10 (=Option(s) length 6)
    0x0000:  8021 0401 000a
      IP-Comp Option (0x02), length 6: VJ-Comp (0x2d):
        0x0000:  002d 0f01}
13:42:00.433811 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33902, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 48)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IPCP, Conf-Ack (0x02), id 1, length 12
    encoded length 10 (=Option(s) length 6)
    0x0000:  8021 0201 000a
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 192.168.0.1
        0x0000:  0afd 00fe}
13:42:00.721457 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33903, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 42)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {unknown ctrl-proto (0x80fd), Conf-Ack (0x02), id 1, length 6}
13:42:00.822080 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33904, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 42)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {unknown ctrl-proto (0x80fd), Conf-Request (0x01), id 2, length 6}
13:42:00.822317 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15087, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 42)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {unknown ctrl-proto (0x80fd), Conf-Ack (0x02), id 2, length 6}
13:42:00.988689 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33905, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 60)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IPCP, Conf-Request (0x01), id 2, length 24
    encoded length 22 (=Option(s) length 18)
    0x0000:  8021 0102 0016
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 0.0.0.0
        0x0000:  0000 0000
      Pri-DNS Option (0x81), length 6: 0.0.0.0
        0x0000:  0000 0000
      Sec-DNS Option (0x83), length 6: 0.0.0.0
        0x0000:  0000 0000}
13:42:00.988990 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15088, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 60)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IPCP, Conf-Nack (0x03), id 2, length 24
    encoded length 22 (=Option(s) length 18)
    0x0000:  8021 0302 0016
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 192.168.1.1
        0x0000:  0afb 000a
      Pri-DNS Option (0x81), length 6: 192.168.0.1
        0x0000:  0afd 00fe
      Sec-DNS Option (0x83), length 6: 192.168.0.3
        0x0000:  0afb 00fe}
13:42:01.460383 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33906, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 60)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IPCP, Conf-Request (0x01), id 3, length 24
    encoded length 22 (=Option(s) length 18)
    0x0000:  8021 0103 0016
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 192.168.1.1
        0x0000:  0afb 000a
      Pri-DNS Option (0x81), length 6: 192.168.0.1
        0x0000:  0afd 00fe
      Sec-DNS Option (0x83), length 6: 192.168.0.3
        0x0000:  0afb 00fe}
13:42:01.460687 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15089, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 60)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IPCP, Conf-Ack (0x02), id 3, length 24
    encoded length 22 (=Option(s) length 18)
    0x0000:  8021 0203 0016
      IP-Addr Option (0x03), length 6: 192.168.1.1
        0x0000:  0afb 000a
      Pri-DNS Option (0x81), length 6: 192.168.0.1
        0x0000:  0afd 00fe
      Sec-DNS Option (0x83), length 6: 192.168.0.3
        0x0000:  0afb 00fe}
13:42:02.157390 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33907, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3720, length 64}
13:42:02.158470 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15090, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49734, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3720, length 64}
13:42:02.851139 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33908, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 82, length 64}
13:42:02.851307 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15091, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18867, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 82, length 64}
13:42:03.184976 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33909, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3721, length 64}
13:42:03.185852 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15092, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49735, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3721, length 64}
13:42:03.820573 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33910, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 83, length 64}
13:42:03.820664 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15093, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18868, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 83, length 64}
13:42:04.176450 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33911, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3722, length 64}
13:42:04.177522 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15094, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49736, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3722, length 64}
13:42:04.848115 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33912, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 84, length 64}
13:42:04.848241 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15095, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18869, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 84, length 64}
13:42:05.179624 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33913, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3723, length 64}
13:42:05.186429 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15096, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49737, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3723, length 64}
13:42:05.840298 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33914, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 85, length 64}
13:42:05.840420 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15097, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18870, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 85, length 64}
13:42:06.158010 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33915, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3724, length 64}
13:42:06.159102 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15098, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49738, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3724, length 64}
13:42:06.818195 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33916, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 86, length 64}
13:42:06.818324 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15099, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18871, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 86, length 64}
13:42:07.124790 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33917, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3725, length 64}
13:42:07.125777 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15100, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49739, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3725, length 64}
13:42:07.816515 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33918, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 87, length 64}
13:42:07.816624 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15101, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18872, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 87, length 64}
13:42:08.128595 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33919, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3726, length 64}
13:42:08.129682 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15102, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49740, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3726, length 64}
13:42:08.874084 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33920, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 88, length 64}
13:42:08.874267 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15103, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18873, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 88, length 64}
13:42:09.203690 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33921, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3727, length 64}
13:42:09.204799 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15104, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49741, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3727, length 64}
13:42:09.939166 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33922, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 89, length 64}
13:42:09.939270 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15105, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18874, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 89, length 64}
13:42:10.247071 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33923, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3728, length 64}
13:42:10.248183 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15106, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49742, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3728, length 64}
13:42:10.871466 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33924, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 90, length 64}
13:42:10.871557 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15107, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18875, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 90, length 64}
13:42:11.212565 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33925, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3729, length 64}
13:42:11.213609 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15108, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49743, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3729, length 64}
13:42:11.853452 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33926, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.1: ICMP echo request, id 871, seq 91, length 64}
13:42:11.853581 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15109, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 18876, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.1 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 871, seq 91, length 64}
13:42:12.247625 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33927, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 122)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {IP (tos 0x0, ttl 64, id 0, offset 0, flags [DF], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.1.1 > 192.168.0.2: ICMP echo request, id 22606, seq 3730, length 64}
13:42:12.248997 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15110, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 122)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {IP (tos 0x0, ttl 63, id 49744, offset 0, flags [none], proto ICMP (1), length 84)
    192.168.0.2 > 192.168.1.1: ICMP echo reply, id 22606, seq 3730, length 64}
13:42:12.423101 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33928, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 54)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[](62648/30984) {LCP, Term-Request (0x05), id 2, length 18
    encoded length 16 (=Option(s) length 12)
    0x0000:  c021 0502 0010}
13:42:12.433080 IP (tos 0x0, ttl 64, id 15111, offset 0, flags [none], proto UDP (17), length 42)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[](62390/24993) {LCP, Term-Ack (0x06), id 2, length 6}
13:42:13.214877 IP (tos 0x48, ttl 51, id 33929, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 64)
    31.175.7.251.55137 > 10.20.30.40.1701: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62648/0)Ns=4,Nr=3 *MSGTYPE(StopCCN) *ASSND_TUN_ID(62390) *RESULT_CODE(6)
13:42:13.215212 IP (tos 0x0, ttl 64, id 36771, offset 0, flags [DF], proto UDP (17), length 64)
    10.20.30.40.1701 > 31.175.7.251.55137: [udp sum ok]  l2tp:[TLS](62390/24993)Ns=3,Nr=5 *MSGTYPE(CDN) *RESULT_CODE(3) *ASSND_SESS_ID(30984)

Nie wiem co bezpośrednio powoduje zerwanie połączenia, może gdybym wiedział, byłbym w stanie zapobiec rozłączeniu. Ale nawet ta chwila nieszyfrowanego połączenia do niezaufanego serwera może być wystarczająca. Wystarczy się przyjrzeć powyższemu logowi, żeby zobaczyć coś ciekawego:

{PAP, Auth-Req (0x01), id 1, Peer username, Name password}

Tak, to jest nazwa użytkownika i hasło, plain tekstem. W przypadku L2TP/IPSec uwierzytelnionych certyfikatami to hasło jest właściwie zbędne (ale Android nie pozwoli się połączyć bez jego podania), lecz niektóre serwery VPN mogą go oczekiwać, dla dodatkowej identyfikacji użytkownika. To hasło może mieć także inne zastosowania w docelowej sieci, a jak widać łatwo jest zdobyć. Mogło by być ukryte np. przez użycie uwierzytelniania CHAP zamiast PAP, ale czemu miałoby być, skoro połączenie idzie przez IPSec? 😉

Wnioski

Łącząc się telefonem z Androidem (przynajmniej takim jak mój) do VPNa opartego na L2TP i IPSec nie mamy pewności ani, że łączymy się z właściwym serwerem (chyba, że wiemy, że „urząd certyfikacji” podany w telefonie wydał certyfikat tylko dla tego jednego serwera), ani nawet, czy nasze połączenie jest szyfrowane (przynajmniej przez pierwsze 10s).

Ktoś kto w jakiś sposób mógłby się wpiąć między nasz telefon a docelowy serwer:

  • Jeśli ma certyfikat (na dowolną nazwę) ze ustawionego urzędu certyfikacji, to może przejąć całe nasze połączenie.
  • Jeśli nie ma takiego certyfikatu, może poznać nasze hasło podane przy połączeniu, a także, przez co najmniej 10 sekund, nasze połączenie.

Sprawę pewnie pogarsza fakt, że Android, po połączeniu z VPN, routuje tam cały ruch do Internetu…

P.S.: Tydzień temu zgłosiłem sprawę na security@android.com. Nie dostałem odpowiedzi, poza automatyczną „jeśli nie zgłaszasz problemu z bezpieczeństwem, nie dostaniesz odpowiedzi”. Zakładam więc, że oni nie uważają tego za problem z bezpieczeństwem.

P.S. 2: Tekst lekko zanonymizowałem: ‚vpn.example.org’ (10.20.30.40) – serwer VPN, ‚badvpn.example.net’ – alternatywna nazwa, 192.168.0.1 – IP serwera VPN w sieci lokalnej, 192.168.0.2 adres testowej maszyny w sieci lokalnej (do pingowania), 192.168.1.1 – adres telefonu w VPN (z dostępem do sieci lokalnej)

VPN L2TP/IPSEC między PLD Linuksem i Androidem

Opublikowane przez jajcus

Jeszcze się tu nie chwaliłem, ale kupiłem sobie mojego pierwszego smartfonika (Samsung Galaxy S Plus). Oczywiście odkąd go mam (nieco ponad dwa tygodnie) bawię się wszelkimi możliwymi jego funkcjami… W głębi menu „ustawienia” znalazłem „sieci VPN”. W sumie dobrze by było mieć w komórce dostępne bezpieczne połączenie do domowej sieci lokalnej…

Telefonik fabrycznie obsługuje cztery opcje: „PPTP”, „L2TP”, „L2TP/IPSec PSK” i „L2TP/IPSec CRT”. PPTP jakoś źle mi się kojarzy (nie wiem czemu i nie wnikam), zerknąłem na opis L2TP w Wikipedii i uznałem, że L2TP/IPSec to będzie sensowny wybór, szczególnie że IPSec pewnie niedługo będę przerabiał w robocie. Od razu postanowiłem też użyć uwierzytelniania za pomocą certyfikatu.

Od początku zdawałem sobie sprawę, że zapewne dużo prościej byłoby znaleźć OpenVPN na Androida i tym tunel zestawić… ale to nie byłoby żadne wyzwanie ;-). Nie sądziłem jednak, że uruchomienie L2TP/IPSec będzie aż takim problemem…

Zacząłem tradycyjnie, jak to się w PLD robi: „poldek:/all-avail> ls *l2tp*„. Nic. „search -a *L2TP*” pokazało nie wiele więcej, nic czego bym szukał. Kolej na Google… tu parę różnych tekstów… Że w PLD obecnie do IPSec mamy tylko ipsec-tool i ten pakiet mam opanowany, to pominąłem wszystkie HOWTO dotyczące OpenSWAN/FreeSWAN itp… Zresztą, nie tylko mnogość implementacji IPSec była problemem. Samego L2TP też było wymienionych kilka implementacji i chyba żadna aktywnie nie rozwijana…

Znalazłem jakiś obiecujący opis użycia l2tpd… było tam wspomniane, że ten demon już nierozwijany, ale jest jakaś kontynuacja – xl2tpd. O, nawet w PLD spec był… okazało się, że niedokończony… a właściwie nawet dobrze nie zaczęty. Dokończyłem, zbudowałem, zainstalowałem…

IPSec w ogóle nie skonfigurowałem, chciałem tylko to xl2tpd wypróbować, a nawet nie do końca wiedziałem czy IPSec działa pod, czy nad L2TP (potem doczytałem – transmisja L2TP odbywa się wewnątrz IPSec, a więc IPSec należałoby skonfigurować najpierw). Telefon się nawet łączył, xl2tpd coś w logach pisał, ale wyglądało to, jakby telefon próbował otworzyć jeden tunel za drugim, żadnego nie zestawiając do końca. Późno już było, dałem sobie z tym spokój.

Wczoraj pogooglałem dalej i trafiłem na openl2tp. Projekt prawie żywy, ostatnie wydanie sprzed roku. Zrobiłem pakiet dla PLD. Żeby kod się skompilował wystarczyło „-Werror” z Makefile wywalić. Demon się uruchamiał, l2tpconfig działał.

Tym razem postanowiłem najpierw uruchomić IPSec. Racoonem już się kiedyś bawiłem, ale wciąż jego konfiguracja nie jest dla mnie całkiem jasna. Posiłkowałem się gotowcem z Quick Start Guide openl2tp, uzupełniłem tylko konfigurację, żeby uwierzytelnianie było zrobione certyfikatami (co wymagało wielu prób i błędów). Niby już było wszystko ok, ale:

racoon: ERROR: no policy found: 192.168.1.10/32[0] 192.168.0.1/32[1701] proto=udp dir=in
racoon: ERROR: failed to get proposal for responder.

…okazało się, że to błąd w rzeczonym Quick Start. Kolejność parametrów w skrypcie setkey była zła. Powinno być:

#!/usr/sbin/setkey -f
flush; 
spdflush;

spdadd 0.0.0.0/0 192.168.0.1 [1701] udp -P in ipsec esp/transport//require;

(192.168.0.1 to będzie adres serwera VPN, 192.168.1.10 – klienta) Policy ‚out’ na serwerze nie potrzebne, bo odpowiednie wpisy openl2tpd powinien dodać sam, dla konkretnych połączeć.

Po poprawieniu tego, Racoon uraczył mnie kolejnym błędem:

racoon: ERROR: long lifetime proposed: my:3600 peer:28800
racoon: ERROR: not matched
racoon: ERROR: no suitable policy found

Do było proste, trzeba było znaleźć „lifetime” w racoon.conf i poprawić na wartość oczekiwaną przez Androida.

Jak już poprawnie przychodziły requesty z telefonu po IPSec, przyszedł czas skonfigurować openl2tpd

. Jednak ten już przy starcie wołał:

openl2tpd[12257]: IPSec support disabled. No setkey found.

…i nie bardzo dalej działał. Nie podobało mi się to, ale od razu domyśliłem się o co chodzi – openl2tpd miał zaszytą złą ścieżkę do setkey. Szybko odnalazłem odpowiedni fragment kodu, w plugins/ipsec.c:

#define IPSEC_SETKEY_CMD        "/sbin/setkey"
#define IPSEC_SETKEY_FILE       "/tmp/openl2tpd-tmp"
#define IPSEC_SETKEY_ACTION     IPSEC_SETKEY_CMD " -f " IPSEC_SETKEY_FILE

Poprawka była oczywista (w PLD setkey leży w /usr/sbin), ale nie spodobało mi się coś innego… Moje obawy potwierdziły się niżej w kodzie:

FILE *f = fopen(IPSEC_SETKEY_FILE, "w");

…ciekawe co by było jakby jakiś user zrobił np. „ln -s /bin/sh /tmp/openl2tpd-tmp”…

Załatałem to (przenosząc plik tymczasowy do /var/run/openl2tp) razem z poprawkę ścieżki do setkey, ale trochę zaufania do tego kodu już utraciłem…

Połatany openl2tp już poprawnie ustawiał policy dla wysyłanych pakietów, ale znowu Racoon zaczął marudzić:

racoon: ERROR: phase1 negotiation failed due to send error. b842e7fcf5598054:0000000000000000
racoon: ERROR: failed to begin ipsec sa negotication.

To już była bardziej tajemnicza sprawa. Nawet bardziej szczegółowe logi nie mówiły nic konkretnego. Dopiero w źródłach udało mi się znaleźć co może powodować ten błąd, bez żadnego innego sensownego komunikatu. Dzieje się tak, gdy Racoon nie może znaleźć socketu z którego ma wysłać pakiet. Testowałem połączenie z sieci lokalnej, ale łączyłem się na zewnętrzny adres mojego routera i tylko do tego zewnętrznego adresu kazałem się Racoonowi przyczepić. A openl2tpd na żądania z sieci lokalnej odpowiadał z adresu lokalnego. Racoon próbował zestawić sesję IPSec z tego samego adresu i mu się nie udawało. Problem udało się rozwiązać wywalając całą sekcję „listen” z racoon.conf (sam niepotrzebnie tam adresy pododawałem – nadgorliwość się mści) oraz ustawiając ‚src_ipaddr’ w profilu tuneli openl2tpd. Dla pewności, że to samo nie będzie mi dalej zawadzać, dalsze próby robiłem z pominięciem lokalnego WiFi.

Problem Racoona rozwiązałem, ale openl2tpd dalej się nie łączył. Podobnie, jak w przypadku xl2tpd było widać wiele prób zestawienia tunelu, ale żadna nie kończyła się sukcesem. Żeby przyjrzeć się ruchowi tcpdumpem wyłączyłem IPSec i próbowałem kontynuować „gołym L2TP”.

Wymiana pakietów wyglądała mniej-więcej tak:

KLIENT -> SERWER:   UDP port xxxx -> port 1701
SERWER -> KLIENT:   UDP port yyyy -> port xxxx
KLIENT -> SERVER:  ICMP port xxxx unreachable

Winnym okazał się feature openl2tpd – demon domyślnie wykorzystuje „efemeryczne” porty UDP dla każdego połączenia. Żądanie przychodzi na port 1701, ale odpowiedź serwera już wychodzi z nowego, losowego portu. Najwyraźniej Android tego się nie spodziewa i odpowiada błędem „port unreachable”, jakby to po jego stronie czegoś brakowałem. Na szczęście można ten feature wyłączyć przez l2tpconfig:

tunnel profile modify profile_name=default our_udp_port=1701

Potem było już z górki… jeszcze jeden błąd z openl2tpd:

openl2tpd[9952]: PROTO: tunl 23305: STOPCCN error 5/0: The protocol version of the requester is not supported - no challenge response AVP received

Już nie pamiętam czym dokładnie to rozwiązałem, ale jakąś zmianą w konfiguracji openl2tpd. Potem pomarudził jeszcze pppd:

The remote system is required to authenticate itself
but I couldn't find any suitable secret (password) for it to use to do so.
(None of the available passwords would let it use an IP address.)

Tu wystarczyło poprawić /etc/ppp/pap-secret. Gdy już się telefon z serwerem połączył jeszcze takie w logach w kółko leciały:

pppd[14786]: sent [CCP ConfReq id=0x1 ]
pppd[14786]: rcvd [CCP ConfReq id=0x2]
pppd[14786]: sent [CCP ConfAck id=0x2]
pppd[14786]: rcvd [CCP ConfRej id=0x1 ]
pppd[14786]: Received bad configure-rej:  12 06 00 00 00 00

…najwyraźniej kolejne głupie rozszerzenie PPP do Microsoftu, nie wiedzieć czemu domyślnie włączone. Pomogło „nomppe” w /etc/ppp/options

Jeszcze tylko wyregulowanie firewalla i tunel wydaje się działać jak należy. Przynajmniej ze strony telefonu, w drugą nawet ping za bardzo nie chodzi, bo Android odpowiada z innego IP niż ten pingowany przez tunel. Ale z tym już raczej nic nie zrobię.

Ostatecznie moja konfiguracja wygląda mniej-więcej tak:

/etc/racoon/racoon.conf:

path include "/etc/racoon";
path pre_shared_key "/etc/racoon/psk.txt";
path certificate "/etc/racoon/cert";
padding
{
        maximum_length 20;
        randomize off;
        strict_check off;
        exclusive_tail off;
}

timer
{
        counter 5;
        interval 20 sec;
        persend 1;
        phase1 30 sec;
        phase2 15 sec;
}

remote "l2tpclient"
{
        exchange_mode main;
        doi ipsec_doi;
        situation identity_only;

        ca_type x509 "cacert.pem";

        my_identifier asn1dn;
        certificate_type x509 "cert.pem" "key.pem";

        verify_identifier on;
        verify_cert on;
        peers_identifier asn1dn "CN=*, emailAddress=jajcus@example.com";
        peers_identifier user_fqdn "jajcus@example.com";
        peers_identifier asn1dn "CN=*, emailAddress=jajcus@example.org";
        peers_identifier user_fqdn "jajcus@example.org";

        nonce_size 16;
        initial_contact on;
        proposal_check strict;

        proposal {
                encryption_algorithm 3des;
                hash_algorithm sha1;
                authentication_method rsasig;
                dh_group 2;
        }
}

sainfo anonymous
{
        lifetime time 12 hour;
        encryption_algorithm aes 256, rijndael 256, blowfish 448, 3des;
        authentication_algorithm hmac_sha256, hmac_sha1, hmac_md5;
        compression_algorithm deflate;
}

/etc/racoon/setkey.conf:

#!/usr/sbin/setkey -f
flush;
spdflush;

spdadd 0.0.0.0/0 192.168.0.1 [1701] udp -P in ipsec esp/transport//require;

/etc/openl2tpd.conf:

# system

# peer profiles
peer profile modify profile_name=default \
        lac_lns=lns \

# tunnel profiles
tunnel profile modify profile_name=default \
        auth_mode=none \
        host_name=tropek \
        src_ipaddr=192.168.0.1 \
        our_udp_port=1701 \

# ppp profiles
ppp profile modify profile_name=default \
        auth_mschapv1=no \
        auth_mschapv2=no \
        auth_eap=no \
        local_ipaddr=10.0.0.1 \
        ip_pool_name=l2tp \

# locally created tunnels and sessions

/etc/ipoold.conf:

# ip pools
pool create pool_name=l2tp \

pool address add pool_name=l2tp first_addr=10.0.0.100 num_addrs=100 \
        netmask=255.255.255.0

/etc/ppp/options:

ms-dns 192.168.0.1
ms-dns 192.168.0.2
asyncmap 0
auth
crtscts
lock
modem
proxyarp
lcp-echo-interval 30
lcp-echo-failure 4
noipx
nomppe

/etc/ppp/pap-secrets:

username hostname "passsword"        *

I jeszcze w firewallu regułka dla pewności sprawdzająca użycie IPSec (domyślna regułka u mnie to DROP dla wszystkiego):

iptables -A INPUT -p udp --dport 1701 -m policy --pol ipsec --dir in -j ACCEPT

Tak więc, działać już mi ten VPN działa i pozostaje mieć nadzieję, że jest bezpieczny. A wszystko to tu opisałem, żeby następnym razem wujek Google umiał pomóc, gdy ktoś tak jak ja będzie się męczył…

Update: Proste testy sugerują, że ze strony telefonu to ten VPN niespecjalnie bezpieczny jest. To się pobawiłem, ale na razie używać tego chyba nie będę na poważnie.

Update 2:: Tak, tak zestawiony tunel nie jest specjalnie bezpieczny, ale można sobie z tym poradzić (o ile telefon jest zrootowany).

Mistrzowie bezczelnego spamu

Opublikowane przez jajcus

Dostałem dziś w nocy:

Pragniemy poinformować iż z przyczyn technicznych został wysłany do Państwa niewłaściwy e-mail z informacją dot. darmowej usługi archiwizacji.

E-mail który mieli Państwo otrzymać miał dotyczyć zgody na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną.

Szanując Państwa prywatność i zarazem przestrzegając obowiązujące przepisy zapewniamy że Państwa e-mail zostanie niezwłocznie usunięty z naszej bazy danych.
Jednakże jeśli są Państwo zainteresowani otrzymywaniem naszej oferty handlowej prosimy o wysłanie e-maila zwrotnego z wyrażeniem zgody na jej otrzymywanie.

Przepraszamy za wszelkie niedogodności spowodowane naszą pomyłką.

Z poważaniem

Zarząd firmy [– cenzura 😉 –]

Informacja została przesłana zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2002 roku o świadczeniu usług drogą elektroniczną – Dz. U Nr 144, poz. 1204.

Nie przypominam sobie, żebym dostał maila o którym mowa. Poza tym, powyższe też mi wygląda jak próba wciśnięcia jakiejś oferty…

Spotkania Alternatywne w Starej Fabryce Drutu

Opublikowane przez jajcus

Dawno nie byłem na żadnym koncercie (ale nie aż tak dawno, jakby z tego bloga wynikało). Już w zeszły weekend chciałem się na coś wybrać, ale akurat nic ciekawego w okolicy nie byłem (poszedłem za to do kina, ale jednak samotnie w kinie, to nie to). W tym tygodniu za to były aż trzy eventy na które mógłbym się wybrać: jakiś koncert z cyklu „Drum Fest” w starej Bajce, Indios Bravos w Wiatraku oraz właśnie jakieś „Spotkania Alternatywne” w gliwickiej Starej Fabryce Drutu… Nie kojarzyłem żadnego z wykonawców, ale ze wstępnego rozeznania każde „mogło by być”…

Najbardziej zainteresowały mnie te Spotkania… bo alternatywa to to co na OFFie grają, a OFF był super. Nazwy „Igor Boxx”, i „Gooral” nic mi nie mówiły (chociaż obawiałem się, że to jakiś hip-hop, pewnie dlatego że takie rzeczy ostatnio w Fabryce Drutu bywały), więc potrzebne jeszcze było szybkie rozeznanie na YouTube…

Igor Boxx…

…no, nawet ciekawe… ale czy będzie się podobało przez cały koncert?

Potem Gooral…

…khm… toż to „jakieś techno”… ale, w sumie… może być ciekawie.

Ostatecznie zdecydowałem, że 15 zł na bilet można dać, zawsze mogę się ewakuować w trakcie ;-)

Koncert opóźnił się o 50 minut… w sumie standard. Pierwszy grał Igor. Dwóch gości przed laptopami to nie to czym normalnie jest „koncert na żywo”, ale w tym przypadku można się było tego spodziewać. Było super. Mimo, że właściwie cała muzyka z komputera, to brzmiała niezwykle żywo i naturalnie – zapewne przez dobre sample i świetne nagłośnienie. Do tego super wizualizacje na ekranie – tworzące jedną całość z muzyką. To w ogóle była jedna duża całość, o tematyce wojennej.

To, co mnie trochę dziwiło, to zupełny brak oklasków po każdym utworze… ale może to normalne przy takiej muzyce? Na jazzowych koncertach ludzie klaszczą w środku utworów i też tego nie rozumiem ;-). Ja, w każdym razie, się nie wychylałem.

Igor grał godzinkę, a po krótkiej przerwie wyszedł Gooral, a potem dołączali członkowie jego zespołu (góral z elektrycznymi skrzypcami, wokalistka Wiosna i wokalista śpiewający falsetem). Od początku było widać, że to Gooral jest gwiazdą wieczoru. Publika szalała przez cały występ. Muzyka była nie tylko „bardziej na żywo”, ale ogólnie bardzo żywiołowa. Odniosłem jednak wrażenie, że wykonanie było miejscami trochę niechlujne, a nagłośnienie kiepskie (za głośno, za dużo basów, wokale było kiepsko słychać). Mimo to klimat zrobił swoje i bawiłem się świetnie.

Generalnie jestem bardzo zadowolony, że się na to wybrałem. Właśnie takiego odmóżdżenia i namiastki OFF Festivalu było mi teraz trzeba :-)

W lokalu wyborczym

Opublikowane przez jajcus

Wybraliśmy się całą rodzinką na wybory. Po drodze głośno rozmyślałem:

— Ciekawe czy będzie tam któryś z tych „mężów zaufania” z PiSu? A właściwie to mogłaby być „żona zaufania” w moherowym berecie. Ale czy wtedy by nie było to łamanie ciszy wyborczej?

Pogdybałem sobie (oprócz powyższych rozważań było i o „sympatycznych” długopisach i o mężach ze stearyną) i poszedłem głosować… a tam, w kącie lokalu siedzi starsza pani, z pretensjami do świata wymalowanymi na twarzy. Obok niej wisi… moherowy kapelusik. Dobrze, że nie beret, bo bym dosłownie tam ROTFLował. :)

Publikacja wpisu opóźniona do zakończenia ciszy wyborczej

PyXMPP 2

Opublikowane przez jajcus

Osiem lat temu coś mi odbiło i zacząłem tworzyć PyXMPP. Wtedy jeszcze właściwie nie było XMPP (specyfikacja dopiero powstawała, RFC 3920 wydano dopiero ponad rok później), tym bardziej żadnej biblioteki XMPP dla Pythona, czy nawet jakiejkolwiek implementacji XMPP. Było jakieś jabber.py, ale mnie nie zadowalało. Zacząłem więc pisać własną bibliotekę, najpierw z myślą o serwerze, potem dla mojego klienta – CJC.

Wtedy musiałem pisać wszystko od zera, SASL, Stringprep, jakieś sensowne StartTLS, bo dostępnych implementacji nie było, albo nie nadawały się do sensownego, czy bezpośredniego użycia. Język w którym pisałem (Python 2.2) nie przypominał bardzo dzisiejszego Pythona. Testować też nie było z czym, bo właściwie żaden serwer SASL czy StartTLS nie obsługiwał (dlatego myśląc o implementacji serwera musiałem też pisać kod klienta). Myślę, że były nawet czasy, gdy moje PyXMPP było „tą jedyną sensowną” biblioteką XMPP dla Pythona.

Niestety, niektóre moje decyzje zaczęły na projekcie ciążyć. W szczególności wykorzystanie libxml2. API zupełnie „niepythonowe”, gdzie trzeba pamiętać o zwalnianiu pamięci o tym który obiekt używa pamięci przydzielonej innemu obiektowi. To sprawiało nie tylko, że kod był brzydki, ale się po prostu czasem sypał w niewyjaśnionych okolicznościach, ciekł pamięcią i średnio nadawał się do integracji z czymkolwiek innym. Dodatkowo API libxml2 używało stringów zakodowanych UTF-8, gdzie w Pythonie używałoby się raczej obiektów unicode, co wymagało ciągłych konwersji. Mimo wszystko libxml2 miało swoje zalety, szczególnie nad alternatywami dostępnymi w tamtym czasie: było szybkie, obsługiwało przestrzenie nazw XML i serializowało XML do postaci strawnej przez implementacje XMPP (ElementTree sam z siebie wciąż tego nie umie).

Mijały miesiące i lata. PyXMPP rozwijało się, najpierw szybko, potem powoli, z ewentualnymi gwałtownymi zrywami. Stary kod coraz mniej mi się podobał, ale był i działał, szkoda było dużo zmieniać. Czasem próbowałem wprowadzić jakieś nowe pomysły (np. interfejsy z Zope), z średnim skutkiem. W końcu rozwój praktycznie zamarł, z wyjątkiem drobiazgów których czasem zachciałem w CJC (np. ostatnio IPv6)…

W między czasie pojawiło się wiele implementacji XMPP, także w Pythonie. Nie tylko biblioteki ale i całe popularne klient (chociażby Gajim). Pojawił się Python 3, wyszły nowe RFC dla XMPP. PyXMPP praktycznie w ogóle się teraz nie liczy… a mnie dwa miesiące temu znowu „odbiło”…

Postanowiłem spróbować przerobić stary kod na coś nowocześniejszego. Przede wszystkim miało wylecieć `libxml2` i być zastąpione przez ElementTree. Przy okazji chciałem wyczyścić API i w ogóle poprawić jakość kodu. W starym nie tylko były jeszcze miejscami konstrukcje z Pythona 2.2 (np. ‚0’ i ‚1’ zamiast ‚True’ i ‚False’), to jeszcze kiedyś miałem zwyczaj oszczędzania na spacjach, przez co kod był po prostu nieczytelny. Postanowiłem przepisać kod pod kątem Pythona 2.7 ale z myślą o obsłudze też 3.2.

Tak sobie grzebałem w tym przez ostatnie parę tygodni. W modułach które przerobiłem zmieniłem praktycznie każdą linijkę kodu. Miejscami wprowadziłem fundamentalne zmiany w całej wewnętrznej strukturze pakietu. Napisałem nowy framework pętli głównej i I/O. Wiem, wymyślanie na nowo koła, jest Twisted, ale przecież implementacje XMPP na Twisted też już są…

Powoli kod zaczął nawet być używalny… postarałem się go jakoś udokumentować, napisałem trzy przykładowe skrypty, jakiś tutorial na wiki… i wczoraj postanowiłem pokazać to światu.

Nie wiem na co liczyłem, w końcu teraz to tylko „kolejna implementacja XMPP dla pythona”… ale może komuś się przyda… może w czymś jest jednak lepsza od istniejących. No i szkoda by było, jakby mój kod pisany od 2003 roku umarł jako to brzydkie stare PyXMPP (tak, to nie jest racjonalne myślenie)…

Od wczorajszego wydania ‚alpha’ znalazł się tylko jeden ‚obserwujący’ na GitHub, jedna odpowiedź na maila na liście dyskusyjnej i 30 pobrań pakietu… No cóż, kariery tym nie robię. ;-)

Koncerty końcoworoczne

Opublikowane przez jajcus

Ostatni weekend roku szkolnego, podobnie jak w poprzednich latach, upłynął nam pod znakiem koncertów końcoworocznych szkoły Yamaha. Tym razem dla nas były aż trzy. Ja się powyżywałem trochę z aparatem i chyba nawet, mimo pewnych braków sprzętowych (lampa błyskowa!) coś mi z tego wyszło…

W sobotę odbył się koncert wokalistów. Krysia z koleżankami zaśpiewały „Bądź gotowy dziś do drogi” i „A ja wolę moją mamę”:

Krysia – „Bądź gotowy dziś do drogi”
Krysia – „A ja wolę swoją mamę”

Krysia z koleżankami – „Bądź gotowy dziś do drogi”

Inne wokalisty też się nieźle zaprezentowały:

Yamaha PMS, koncert końcoworoczny – wokaliści
Yamaha PMS, koncert końcoworoczny – wokaliści

Yamaha PMS, koncert końcoworoczny – wokaliści

W niedzielę przed południem wystąpił… Krzyś. Tak, to półtora roczne dziecko, które do szkoły muzycznej zaczęło uczęszczać, zanim jeszcze rok skończyło… ;-)

Krzyś – „Niemowlak” z Krainy Dźwięku
Krzyś – Niemowlak z Krainy Dźwięku

Były tam oczywiście też inne dzidziusie („Niemowlaki w Krainie Dźwięku”) i odrobinę większe dzieci („Szkraby i Muzyka”):

Inny Niemowlak z Krainy Dźwięku
Szkraby i Muzyka

Po południu wystąpiła znowu Krysia, z klasą keyboardu:

Krysia przy keyboardzie
Krysia z czerwoną chustą

Dziewczynki przy keyboardach
Niektórzy nie tylko grali, ale i tańczyli

Finał koncertu klasy keyboardu